Muzeum regionalne w Kościanie 24 lipca 2020

WŚ nr 4/05

„Poznaj, pókiś jeszcze młody
Co kochane było wprzody
Nim twe serce krwią dziedziczną
Kochać mogło ziemię śliczną.
Poznaj ziemskie i podniebne,
Bo te skarby Ci potrzebne;
Poznaj wiernych serc puściznę,
Dobrej sławy ojcowiznę.
Bo to ona Cię najczulej
najczulej ukocha, i upieści,
I uświęci, i umieści,
I do serca przymatuli”.

Wiersz Wincentego Pola, patrioty, powstańca listopadowego, popularyzatora geografii i etnografii zachęca do poznawania przeszłości naszej małej ojczyzny. Takim miejscem, gdzie można pogłębić swoją wiedzę na temat przeszłości naszych terenów, jest Muzeum Regionalne w Kościanie. Powstanie muzeum związane jest z początkami Towarzystwa Miłośników Ziemi Kościańskiej w 1961 roku, którego członkowie zaczęli dokumentować przeszłość naszej małej ojczyzny. Dopiero w 1976 roku, po wieloletnich staraniach, na potrzeby muzeum otrzymano niewielkie pomieszczenie w XVII-wiecznej kamieniczce przy Rynku 17. Pierwszą wystawą była ekspozycja dokumentów i fotografii z okresu I I wojny światowej. Od 1981 siedzibą muzeum są pomieszczenia na I piętrze ratusza, a terenem jego działania obszar dawnego powiatu kościańskiego, który obejmował miasta i gminy Kościan, Krzywiń, Śmigiel i częściowo gminę Przemęt oraz miasta i gminy Czempiń, Kamieniec i Wielichowo. Głównymi celami działalności muzeum jest ochrona dóbr kultury, informowanie o wartościach i treściach gromadzonych zbiorów, upowszechnianie podstawowych wartości historii, nauki i kultury, głównie o charakterze regionalnym. Obecnie w muzeum są udostępnione następujące wystawy stałe:

1. Archeologia Ziemi Kościańskiej.

2. Kościan przez wieki.

3. Tradycje Kurkowych Bractw Strzeleckich.

4. Kościaniacy na frontach wojen światowych.

Oprócz wystaw stałych w ciągu roku organizowane są wystawy czasowe, głównie malarstwa, fotografii oraz dokumentów.

Dyrektorem i kustoszem jest pani Magdalena Lajszner, która przyjęła serdecznie grupę gimnazjalistów ze Śmigla. Trasa wycieczki rowerowej do stolicy powiatu prowadziła ze Śmigla przez Bruszczewo, Przysiekę Polską i Nacław do Kościana, a z powrotem przez Pelikan, Białcz Stary i Nowy, Czacz oraz Glińsko. W muzeum interesowały nas szczególnie pamiątki dotyczące Śmigla. Mieliśmy okazję zobaczyć dział filokartystyczny obejmujący ponad 1000 pocztówek związanych tematycznie z Ziemią Kościańską, a wśród nich pocztówki z dawnego Śmigla. Dużą frajdą było rozpoznawanie dawnych ulic i budynków naszego miasteczka. W dziale historycznym wystawione są pamiątki związane z dziejami Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Śmiglu, między innymi klejnoty królewskie, odznaczenia, fotografie i sztandary. W dziale sztuki, na który składają się obrazy, grafiki i rzeźby mieliśmy okazję zobaczyć obraz olejny przedstawiający nieistniejący już dwór w Koszanowie, przed którym w 1807 roku generał Jan Henryk Dąbrowski poprosił o rękę Barbary Chłapowskiej (patrz: Witryna nr 11/2002).

Ciekawą ofertą muzeum jest zapraszanie grup zorganizowanych do udziału w zajęciach muzealnych: „Archeologia od kuchni” oraz „Muzeum bez gablot” a także w spacerach po mieście pod hasłem „Tropem historii Kościana” i rajdach rowerowych „Archeologicznym szlakiem Ziemi Kościańskiej”, to wszystko pod fachową opieką pracowników muzeum.

Wstęp do muzeum we wszystkie dni jest bezpłatny.

Będąc w Kościanie, zajrzeliśmy także do kościoła parafialnego pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej, znajdującego się pomiędzy ulicami Kościelną i Szpitalną. Kościańska fara jest najcenniejszym zabytkiem miasta, a parafia należy do najstarszych w Wielkopolsce(X-X I w). Początki obecnego kościoła pamiętają czasy, gdy Kościan był drugim co do wielkości miastem w Wielkopolsce. Była to wtedy jednonawowa ceglana budowla z niewielką zakrystią, wzmiankowana w 1289 roku z proboszczem Jakubem, kanonikiem poznańskim i kanclerzem biskupim. Przez ponad 700 lat istnienia kościół był wielokrotnie przebudowywany. Istniała nawet wieża, która zawaliła się w czasie pożaru w 1546 roku, a po odbudowaniu w 1594 runęła podczas huraganu w 1711 roku i już nigdy nie została odbudowana. Wchodząc do fary, przechodzimy przez resztki wieży (zachowane w ok. 1/3 wysokości oryginalnej). W Wielkopolsce jest to jeden z nielicznych kościołów posiadających szereg kaplic. Spośród kościańskich cechów w farze swoje kaplice posiadali kupcy, piekarze, szewcy, piwowarzy, kowale i rzeźnicy. Zabytki znajdujące się w kościele pochodzą z okresu po pożarze w 1503 roku. Z wcześniejszej epoki zachowały się tylko drobne pozostałości, które włączono do nowych ołtarzy lub innych elementów dekoracyjnych. Nie zachowały się stare kościelne dzwony. Najstarszym był dzwon „Assumpta” odlany w 1504 roku. Uległ on pęknięciu i w 1895 roku został oddany przez ks. proboszcza Józefa Surzyńskiego do przetopienia na nowy dzwon o tej samej nazwie. Poświęcony w 1895 roku, w 1917 został zarekwirowany przez Prusaków i przeznaczony na cele wojenne. Taki los spotkał większość dzwonów z polskich kościołów.

Wyposażenie fary jest wspaniałe, o wysokich wartościach artystycznych i historycznych. Ostatnio odnowiony ogromnym nakładem kosztów i prac konserwatorskich ołtarz główny świeci blaskiem i będzie cieszył oczy parafian i wielu osób odwiedzających kościół.

Od prawie roku Polska jest członkiem Unii Europejskiej. Oprócz poczucia wspólnoty z innymi narodami musimy mieć świadomość swojej odrębności narodowej. To, co zgromadzimy dzisiaj, będzie skarbnicą dla przyszłych pokoleń.

Muzeum Regionalne w Kościanie taką właśnie pełni funkcję.

Andrzej Weber

Śmigiel, Miasto Wiatraków
Śmigiel Travel
Centrum Kultury w Śmiglu