Z dziejów Spławia 17 lutego 2014
Pierwszym znanym właścicielem był Janusz ze Spławia, który sprzedał je Gunterowi Pradowi ze Starego Bojanowa. Pradowie pochodzili prawdopodobnie z Dolnej Saksonii, z miejscowości Pradel. W 1406 roku Spławie przeszło w ręce Sędziwoja, syna Guntera. Sędziwoj władał Spławiem jeszcze w 1439 roku. Nie będąc żonatym, przekazał je bratankowi Wincentemu Junoszy Bojanowskiemu, który z kolei sprzedał je Andrzejowi II. Po nim właścicielem został jego syn Mikołaj Bojanowski (1498-1510). Kolejnymi spadkobiercami zostali jego synowie Piotr i Andrzej III. Przez następne blisko sto lat Spławiem władali ich potomkowie, którzy na początku XVII wieku sprzedali je Franciszkowi Wysogocie Zakrzewskiemu, łowczemu wschowskiemu, który zmarł w 1676 roku. W 1688 roku wieś należała do Karola Zakrzewskiego. Przez krótki okres czasu właścicielem Spławia był Onufry Krzycki. Właścicielami byli także Złotniccy. Od Aleksandra i Jana Złotnickich około 1760 roku nabył Spławie starosta mosieński i chorąży litewski Konstanty Szreniawita Kwilecki. W 1802 roku właścicielem Spławia został Antoni Onufry Skarżyński, a po nim jego syn Adam, uczestnik Powstania Listopadowego. Kolejnym właścicielem był dr Witold Bończa Skarżyński, były poseł do parlamentu pruskiego. Poczet ostatnich właścicieli Spławia zamyka bratanek Witolda, Henryk Bończa Skarżyński. Folwark w Spławiu był odnotowany w 1588 roku. Hodowano tam wówczas 9 świerzepek (świerzep – koń, stadnik, ogier – przyp. red), i wałaszków roboczych, 19 sztuk bydła rogatego, 248 owiec, 4 źrebięta, 11 świń, 38 gęsi. W 1580 roku we wsi było 5 zagrodników i 2 osadników. Powierzchnia majątku wynosiła w 1881 roku 376,35 ha. W wiosce były 23 domy, w których mieszkały 164 osoby, jak zaznaczono – wyłącznie katolicy. W obszarze dworskim znajdowało się 11 domów, w których mieszkały 184 osoby, także wyłącznie katolicy. W okresie powszechnego spisu w 1921 roku stwierdzono istnienie w wiosce 30 domów z 194 mieszkańcami, a we dworze 12 domów i 204 mieszkańców. Kolejny spis w 1931 roku wykazał w wiosce 29 domów i 193 mieszkańców, a w dworze 10 domów i 181 mieszkańców. W 1913 roku hodowano 40 koni i 122 krowy i 42 świnie. W 1913 roku funkcjonowała kolejka polna. We wsi znajdował się zespół rezydencjalny, składający się z pałacu, oficyny i parku. Pierwszy pałac wybudowano w latach 1608-1624 dla rodziny Zakrzewskich. W pierwotnym dworze w jego głównym budynku mieściły się izby mieszkalne, kaplica, sala jadalna. Kominek był w kształcie ołtarza z figurami, kolumnami i arabeskami. Dwór był otoczony lipami i zabudowany z czterech stron. Drugi pałac został postawiony w miejscu poprzedniego przez Adama Bończę Skarżyńskiego. W 1870 roku wybudowano oficynę. Pałac znajduje się na terenie parku o powierzchni 6,3 ha. Od bramy do pałacu prowadzi aleja lipowa. W zachodniej części znajduje się figura św. Jana Nepomucena. Po 1945 roku dzięki staraniom dr. Oskara Bielawskiego urządzono w pałacu oddział sanatoryjny dla dzieci. Po likwidacji tego oddziału pałac i park stopniowo popadły w ruinę.
(O obecnych losach pałacu pisaliśmy w poprzednim numerze Witryny Śmigielskiej – red.)
Jan Pawicki
