„Ostatni wojownik” 24 lipca 2020

WŚ nr 9/06

Rezerwat przyrody – obszar cenny ze względów przyrodniczych, naukowych, kulturowych, objęty ochroną ścisłą (wykluczenie ingerencji człowieka) lub częściową(dopuszczenie tzw. gospodarki rezerwatowej) może mieć jeden lub więcej szczególnych celów ochrony.
/Nowa encyklopedia powszechna PWN/  

Pierwszy w Europie rezerwat przyrody powstał w Fontainbleau pod Paryżem(1852), pierwszy w Polsce – Pamiątka Pieniacka – objął starodrzew bukowy w Złoczewskiem(1886).

W 2004 roku w Polsce istniało już 1368 rezerwatów przyrody.

Jednym z czterech rezerwatów przyrody występujących na terenie Nadleśnictwa Kościan jest rezerwat Czerwona Wieś, który został utworzony w 1959 roku w celu ochrony zbiorowiska jałowców pospolitych, które wyrosły na bagnistym terenie, co jest raczej nietypowe dla tego gatunku.

Wcześniej stwierdzono występowanie w tym miejscu około 200 jałowców pospolitych w wieku ok.300 lat. Tworząc rezerwat, zaobserwowano już tylko 60 tych drzew. W ciągu ostatnich lat z powodu niesprzyjających warunków jałowce zaczęły usychać. Przetrwało tylko kilku przedstawicieli tego gatunku, w tym prawdziwy okaz o trzech pniach, wysokości 7m i obwodzie 90cm – słusznie nazwany „ostatnim wojownikiem”, ale i on zimą pod naporem śniegu pochylił się ku ziemi. Wydaje się, że rezerwat jest zagrożony, ale czynione są starania zmierzające do zachowania populacji jałowców. Nasiona jałowca zostały już zebrane i wysiane, ale na efekty trzeba jeszcze poczekać. Nazwa rezerwatu pochodzi od nazwy pobliskiej wsi. Obecna Czerwona Wieś wzmiankowana była w 1237 roku jako Czerwony Kościół. Właścicielami byli Awdańcy, Kąkolewscy, Zakrzewscy, a od XVII I wieku Chłapowscy. Tu urodzili się Franciszek Chłapowski – profesor medycyny Uniwersytetu Poznańskiego i Karol Chłapowski – mąż Heleny Modrzejewskiej.

We wsi znajdują się dwa ciekawe obiekty. Jeden to kościół z  I poł. XII I wieku p.w. św. Idziego, rozbudowany w 1778 roku przez ówczesnego właściciela Ludwika Chłapowskiego. Z tego też okresu pochodzi ołtarz główny z rzeźbą św. Idziego, ołtarze boczne – neobarokowe oraz tablice epitafijne Chłapowskich. Obok kościoła stoi drewniana dzwonnica z 1777 roku kryta gontem. Przy świątyni znajdują się nagrobki Chłapowskich, pomnik powstańców wielkopolskich i poległych w wojnie 1939-45.

Drugim ciekawym obiektem jest pałac w stylu włoskiej willi renesansowej zbudowany w 1845 roku dla Stanisława Chłapowskiego, usytuowany w pięknym, ale zaniedbanym parku.

Z Czerwoną Wsią związana jest legenda o okrutnym myśliwym. Dawnymi czasy na wzgórzu stał zamek, którego dziedzicem był bogaty szlachcic Chłapowski. Miał on zwyczaj polować w niedzielę i dni świąteczne, gdy poddani chcieli wypoczywać i udawali się do kościoła. Jako, że wszyscy byli zależni od swego pana, nie śmieli odmówić udziału w polowaniach. Zazwyczaj wracali przed zachodem słońca, zmęczeni i głodni, wówczas dziedzic zbierał wszystkich i urządzał nieludzkie zabawy. Lokaj przynosił w koszu pokrojony chleb, a pan rzucał nim pomiędzy zgłodniałych włościan i swoje psy. Na te nieobyczajne zabawy zwrócił mu uwagę miejscowy proboszcz, ale i to nie pomogło. W końcu przyszedł kres na dziedzica Chłopowskiego. Którejś niedzieli zgrzał się w pogoni za lisem, a powróciwszy do zamku zaniemógł i w końcu umarł. Na łożu śmierci zażyczył sobie być pochowanym w lesie, aby i po śmierci mógł polować. Tak też zrobiono, ale odtąd stał się postrachem całej okolicy. Jeszcze w XIX wieku pokazywali sobie okoliczni mieszkańcy otwarty grób okrutnego dziedzica. Zamek opustoszał po śmierci pana i z biegiem czasu popadł w ruinę. W długie wieczory zimowe, gdy wiatr hulał po polach i łomotał okiennicami chat, gospodynie wiejskie zasiadały przy kołowrotkach obok ciepłego pieca i opowiadały niezwykłe dzieje nieistniejącego już zamku i jego srogiego pana. (Na podstawie zapisków Edwarda Raczyńskiego „Wspomnienia Wielkopolski”).

  
Dziękuję Robertowi Mądremu, leśniczemu Jurkowskiemu , który przyjął nas serdecznie i oprowadził po rezerwacie, oraz Piotrowi Andrynowskiemu za opiekę nad młodzieżą.
Andrzej Weber