Kościół p.w. Św. Michała Archanioła w Czaczu. 17 lutego 2014

Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1401 roku. Akta biskupie wspominają o nim także w 1448 roku. W 1610 roku w czasie wizyty Hoppa zapisano, że „Wieś Czacz ma kościół parafialny starożytny, murowany „Antiquis murata”, poświęcony na cześć ś. Michała archanioła. Bądź atoli, że był za szczupłym, bądź też, że spłonął w pożarze, lub innym jakim przypadku runął, Wojciech z Błociszewa Gajewski, kasztelan rogoziński, ówczesny dziedzic Czacza wzniósł w miejscu jego nowy kościół także z cegły palonej i nowe mieszkanie dla plebana postawił. Nową świątynię poświęcił w 1668 roku biskup Maciej Marian Kurski”. Autorem projektu świątyni był znany włoski architekt Krzysztof Bonadura. W 1682 roku z fundacji Apolinary Gajewskiej postawiono czterokondygnacyjną wieżę kościelną. Kolejne poważne prace przy kościele miały miejsce w 1798 roku gdy: „...Wiktor Szołdrski, ówczesny dziedzic Czacza, chór, ołtarze, kazalnicę wymurował, organy poprawił, wewnątrz kościół wybielił, dach przełożył, kopułę na wieży przez wiatr zdartą miedzią nową pobił, a w roku 1818 znaczną część muru wyprowadził, zegar na wieży wyporządził i tarczę na nim nową zrobić kazał”. Jak podaje Teresa Ruszczyńska kościół jest w bryle gotycki, ale po przebudowie w 1653 roku ma cechy budowli manierystycznej. Kościół jest orientowany, ma trójprzęsłową nawę, a węższe i niższe od niej prezbiterium, które jest zamknięte trójbocznie i nakryte sklepieniem kolebkowym. Przy prezbiterium znajduje się dwuprzęsłowa zakrystia z lożą na piętrze i przybudówką na schody. Od południa przy nawie jest barokowa kruchta. W prezbiterium warto zwrócić uwagę na dwa okna do loży patronackiej, zamknięte łukiem. Chór muzyczny wsparty na dwóch filarach pochodzi z 1798 roku. Czterokondygnacyjna wieża wsparta jest przyporami wystającymi przed lico murów. Dachy na nawie i prezbiterium są dwuspadowe, a wieża nakryta jest dachem namiotowym. W kruchcie i jej barokowym szczycie znajduje się figura św. Józefa z Dzieciątkiem, której twórcą jest znany rzeźbiarz Marcin Rożek. Wewnątrz kościoła znajdują się trzy barokowe ołtarze pochodzące jak już wspomniano z 1798 roku. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej Szkaplerznej z Dzieciątkiem, podającej welon św. Szymonowi Stockowi. W dolnej części obrazu przedstawiony jest klęczący fundator Wojciech Gajewski w polskim stroju, a przy nim herb Ostoja i data 1655. Na cokołach znajdujących się przy kolumnach umieszczone zostały rzeźby ś.ś. Piotra i Pawła. W lewym bocznym ołtarzu umieszczony jest obraz Matki Boskiej Różańcowej ze ś.ś. Dominikiem i Katarzyną Sieneńską, a w drugim przedstawione jest Zdjęcie z Krzyża. Bogato zdobiona jest okazała chrzcielnica z drugiej połowy XVIII wieku. „Na tle rzeźbionych skał i drzew, wśród których dwie rzeki rajskie, postacie Mojżesza i Adama, powyżej na baldachimie w glorii Chrystus z krzyżem, Gołębica i Bóg Ojciec, pod baldachimem pelikan, u dołu naczynie chrzcielne w kształcie winnego grona. W kropielnicy misa miedziana z datą 1691 i literami IDPC”. Teren kościelny otoczony jest murem, z trójdzielną barokową bramą.

Jan Pawicki