Żydzi w Śmiglu przed II wojną światową 17 lutego 2014

Często zamieszkiwali osobne ulice lub dzielnice. Zajmowali się głównie rzemiosłem i handlem. Jednym ze źródeł osiągania dochodu była lichwa, czyli udzielanie wysokoprocentowych pożyczek. Żydzi prowadzili także karczmy i dlatego byli często oskarżani o szerzenie alkoholizmu. W 1843 roku mieszkało w Śmiglu 357 Żydów, co stanowiło 12% ogółu ludności. W miarę upływu lat liczba ludności żydowskiej systematycznie malała, co szczególnie uwidoczniło się w XX wieku. W 1896 roku w Śmiglu zamieszkiwało 191 Żydów, a w 1910 roku już tylko 64. Warto wspomnieć, że np. w 1902 roku w całym powiecie śmigielskim mieszkało 434 Żydów. Od 1916 roku śmigielska gmina żydowska nie zatrudniała już żadnych urzędników tj. rabina, rzezaka rytualnego itd. Do tego stanu przyczynił się masowy pobór mężczyzn do wojska, a w latach 1921-24 emigracja i to głównie do Niemiec. W 1924 roku ludność żydowską stanowiły 4 rodziny składające się z 2 mężczyzn i 5 kobiet.

W 1933 roku liczba tych osób spadła do 4. Spośród nich tylko 2 miały prawo wyborcze. Byli to: Juliusz Jackier, lat 80 – kupiec zamieszkały przy ulicy Mickiewicza 40 i Adolf Wechsler lat 55 – zastępca procesowy mieszkający przy ulicy Sienkiewicza 5. Oprócz nich w tym czasie mieszkały w Śmiglu 2 kobiety narodowości żydowskiej: Teresa Kurzezunge i Sara Jackier. Gmina żydowska w Śmiglu z powodu wspomnianej małej liczby członków rozwiązała się 16 maja 1923 r. W 1924 r. do gminy kahalnej w Śmiglu należały następujące nieruchomości:
1. Dom przy ulicy Mickiewicza 6 wyceniony na 45 tys. mk przedwojennych, stanowiący dawniej mieszkanie dla kantora gminy żydowskiej,
2. Bożnica przy ulicy Mickiewicza 6, wyceniona na 6 tys mk,
3. Dom przy ulicy Polnej dla kopacza na cmentarzy wyceniony na 1500 mk,
4. Kostnica na cmentarzu o wartości 2 tys mk.

Stwierdzono wówczas, że dochody z tych nieruchomości są tak małe, że nie wystarczają na utrzymanie biednych członków wspólnoty. W tymże roku informowano, że w Śmiglu nie odbywa się już ubój rytualny z uwagi na małą liczbę ludności żydowskiej. Poczynając od 1925 roku władze miejskie przez kilka lat starały się nabyć wymienione nieruchomości. W lipcu 1930 roku wojewoda poznański wobec braku zarządu gminy mianował Heymanna Kurzezunge komisarzem majątku żydowskiego. 20 lipca 1930 roku miejscowe władze informowały, że:
1. Tutejsza gmina żydowska nie ma zarządu, a majątkiem administruje 1 osoba,
2. Gmina liczy 2 mężczyzn,
3. Majątek gminy to bożnica, 1 dom mieszkalny przy niej, cmentarz, 1 mały domek przy cmentarzu.

Łącznia wartość tych nieruchomości w ocenie władz wynosiła 15 tys. zł. Nadmieniono, że od 15 lat budynki były nie naprawiane i są bardzo zniszczone, a szczególnie bożnica. Już 25 lipca 1930 roku magistrat Śmigla poinformował władze województwa poznańskiego, że wymienione nieruchomości zostały w drodze kupna przejęte przez miasto Śmigiel, a bożnica będzie przebudowana na cele szkolne. W roku wybuchu II wojny światowej w Śmiglu zamieszkiwały jeszcze tylko 2 osoby narodowości żydowskiej. Z początkiem II wojny kończą się dzieje Żydów w Śmiglu.

Jan Pawicki.

Śmigiel, Miasto Wiatraków
Śmigiel Travel
Centrum Kultury w Śmiglu