Śmigiel w 1793 roku 17 lutego 2014
W archiwum w Berseburgu znajdują się szczegółowe opisy polskich miast z 1793 roku, które zostały sporządzone według ustalonego wzoru, zawierającego 82 pytania. Układ i treść pytań skierowanych do władz miejskich uwzględniał m.in. stosunki ludnościowe, położenie i zabudowę miasta, stosunki demograficzne, wyznaniowe, duchowieństwo i kościół, inwentarz żywy, organizacje władz miejskich, finanse miasta, szkolnictwo, opiekę zdrowotną, itd. Dane te były potrzebne do ustalenia wysokości podatków, podziału administracyjnego, siedziby władz, dyslokacji wojska. Kwestionariusze zawierające wspomniane pytania były rozesłane w maju 1793 roku do 251 miast. Otrzymał je także Śmigiel. Odpowiedzi udzielały magistraty poszczególnych miast pod nadzorem inspektora podatkowego. Dzisiaj pozwalają nam one ocenić wszechstronnie stan miasta. Położenie Śmigla określano w odległości 1 mili od Kościana, 2 mil od Przemętu, Leszna i Wielichowa. Miasto należało wówczas do księcia Chłapowskiego, który mieszkał w pobliżu. W mieście znajdowały się 2 bramy, ale nie było murów, wałów ani palisad. Ulice były brukowane. W Śmiglu znajdowało się 348 budynków, w tym 347 nie murowanych, z których 245 krytych było gontem, a 102 słomą. W 1793 roku w mieście prowadzona była tylko jedna budowla. Do mieszkańców należały 54 stodoły, z których 52 znajdowały się poza miastem. Były tu 2 kościoły farne - katolicki i luterański, kościół przyszpitalny i filialny. Prowadziło je 3 proboszczów i kaznodziejów katolickich i 2 luterańskich. W Śmiglu były 2 szkoły - katolicka z 1 nauczycielem i luterańska z 3 nauczycielami. Do budowli publicznych zaliczono ratusz, 2 bramy i 1 dom akuszerki. Mieszkańcy miasta mieli do dyspozycji 10 publicznych ujęć wody i 32 prywatne. Do ochrony przeciwpożarowej służyły 2 sikawki metalowe, 14 wiader, 4 haki, 4 beczki i 5 drabin. Stan zwierząt wynosił: 78 koni, 4 woły, 173 krowy, 240 owiec i 142 świnie. Śmigiel zamieszkiwało 2 155 osób, w tym m.in. 433 mężczyzn, 37 wdowców, 443 kobiety, 83 wdowy, 181 osób płci męskiej powyżej 10 lat i 256 poniżej 10 lat, 201 osób płci żeńskiej powyżej 10 lat i 261 poniżej 10 lat. W Śmiglu mieszkało także 86 czeladników, 26 uczniów, 33 służących mężczyzn, 102 służące kobiety i 4 obcych murarzy. Jeśli chodzi o strukturę ludności w/g wyznania, było tu 1477 luteranów, 437 katolików, 239 żydów i 2 protestantów reformowanych. W mieście funkcjonowały 63 zakłady sukiennicze i 84 włókiennicze. Poszczególne zawody były reprezentowane (w nawiasach osoby narodowości żydowskiej) przez 12 piekarzy, 7 bednarzy, 1 rusznikarza, 2 farbiarzy, 12 rzeźników, 1 szklarza (1), 1 złotnika (1), 2 wytwórców rękawic, 5 kowali i rusznikarzy, 1 kapelusznika, 6 kupców, 2 guzikarzy (2), 2 wytwórców koszy, 1 kowala miedziowego, 13 kuśnierzy, 1 prasowacza lnu, 48 tkaczy, 1 rozdrabniacza kory, 1 alarza, 1 murarza, 53 młynarzy, 1 wytwórcę igieł, 1 perukarza, 1 piekarza pierników, 1 wypiekacza potażu, 4 rymarzy, 1 siodlarza, 3 przewoźników, 12 krawców (3), 1 kominiarza, 33 szewców, 1 brukarza i budowniczego tam, 5 stelmachów i kołodziejów, 16 garncarzy, 65 sukienników, 1 krojczego sukiennego, 1 młynarza pilśniowego, 1 wypalacza cegieł i 2 cieśli. Do cechów obowiązkowych należeli piekarze, rzeźnicy i szewcy. Bez przynależności do cechu pracował w Śmiglu m.in. – 1 aptekarz, 1 cyrulik – fryzjer, 3 balwierzy i chirurgów, 11 wytwórców wódki, 1 piwowar, 11 destylatorów, 3 handlarzy materiałami żelaznymi, 4 handlarzy futrami, 1 przewoźnik, 3 oberżystów, 1 ogrodnik, 2 handlarzy szkłem, 3 akuszerki, 2 drwali, 2 kupców z manufakturą i fabryką towarów (2), 1 handlarz odzieżą (1), 1 handlarz zbożem (1), 3 kościelnych, 5 handlarzy płótnem (5), 4 muzyków, 3 wytwórców czapek, 2 stróżów nocnych, 2 młynarzy oleju, 1 kat i oprawca, 2 wytwórców kapeluszy słomianych, 2 grabarzy, 3 handlarzy winem, 3 winiarzy. Zdaniem ówczesnych władz w mieście mógłby jeszcze urzędować m.in. 1 lekarz, 1 zegarmistrz, 1 kowal wyrabiający gwoździe, 1 wytwórca grzebieni, 1 wytwórca pasów, 1 stelmach i 1 ślusarz.
Jan Pawicki
c.d.n.
