Z pożółkłych kart - Jak dawniej Trzeciego Maja obchodzono 17 lutego 2014

Przeglądając nasze kroniki szkolne z lat 1919-1939 należy stwierdzić, że święto 3 Maja cieszyło się dużą estymą w tamtych czasach – łączyło bowiem dwie uroczystości: uchwalenia konstytucji 3 maja i Święto Królowej Korony Polskiej.
Obchody szkolne przebiegały mniej więcej według następującego scenariusza: zbiórka na terenie szkoły i udział w nabożeństwie w kościele parafialnym. (obecny kościół Św. Stanisława był kościołem ewangelickim. Jako kościół katolicki został dopiero na nowo poświęcony w 1947 r.)
Najczęściej dalsze obchody odbywały się na terenie szkoły, choć czasem organizowano akademie szkolne, lub brano udział w akademiach ogólnych, w sali Strzelnicy (obecnie Centrum Kultury przy ul. T. Kościuszki). Na program uroczystości składały się przede wszystkim śpiewy i deklamacje patriotyczne w wykonaniu uczniów oraz pogadanki wygłaszane przez nauczycieli.
Obchody dla społeczeństwa Śmigla miały oczywiście o wiele bogatszy program i odbywały się z udziałem różnych, działających na naszym terenie stowarzyszeń i organizacji.
Dla przykładu prześledźmy przebieg uroczystości, jaka odbyła się w Śmiglu w dniu 3 maja 1921 roku – na podstawie oryginalnego zapisu w kronice szkolnej (w nawiasach podaje się rozwinięcie niektórych nazw).
„O godzinie 9 i 1/2 przed południem odbywa się w kościele uroczysta msza św. z kazaniem. Po uroczystości kościelnej ustawił się pochód w ulicy Jana Sobieskiego (obecnie T. Kościuszki) około kościoła, czołem ku Rynkowi i wyruszył o godzinie 11-ej w następującym porządku: a) Straż pożarna ochotnicza, b) Pogotowie (im. J. Kilińskiego), c) Dzieci szkolne, d) orkiestra, e) Kompania Honorowa Straży Obywatelskiej, f) Towarzystwo Dziewic, g) Szkoła Włościanek z Nietążkowa, h) Towarzystwo Panien Pracujących, i) Wincentki (Tow. Pań Miłosierdzia Wincentego a Paulo), k) Czerwony Krzyż, l) Przedstawiciele władz, m) Towarzystwo przemysłowców (Katolickich), n) Katolickie Towarzystwo Robotników Polskich, g) Towarzystwo „Harmonia”, p) Towarzystwo Kupców Samodzielnych, r) Skaut, s) Bractwo Strzeleckie, t) Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”.
Pochód przesuwał się przez Rynek (pl. Rozstrzelanych), ul. Jagiellońską, ul. Kilińskiego, ul. Ogrodową – do p. dr. Twórza, ul. Mickiewicza, ul. Jagiellońską, ul. Lipową, ul. Podgórną, Nowy Rynek (pl. Wojska Polskiego), ul. Sienkiewicza, Rynek. Tu ustawił się pochód w czworobok i odśpiewaniem „Roty” Konopnickiej zakończyła się uroczystość.
Do tradycji należało, że po południu, w ogrodzie Strzelnicy odbywała się zabawa ludowa, w której mogły brać udział m.in. dzieci, a wieczorem zabawa taneczna w sali strzeleckiej.
Obchody Święta 3 Maja były ponadto każdorazowo związane z przeprowadzaniem zbiórek pieniężnych na Towarzystwo Czytelni Lodowych. Zebrany fundusz przeznaczano na zakup książek dla bibliotek szkolnych i publicznych.
Program akademii okolicznościowych, jakie odbywały się w sali strzelnicy obejmował wykłady okolicznościowe wygłaszane najczęściej przez nauczycieli, a także przez przedstawicieli miejscowej palestry. Np. w roku 1934 wykład taki wygłosił mgr praw Jerzy Gronowski.
Część artystyczną stanowiły deklamacje oraz śpiewy chóralne – tu rolę wiodącą miała bezsprzecznie przede wszystkim „Harmonia”. Przez jakiś czas występował również chór „Echo” i związana z nim orkiestra kameralna.
Niekiedy program wzbogacały sztuki teatralne, wystawiane (i niejednokrotnie pisane) przez lokalnych artystów i autorów. Kroniki odnotowały m.in. sukces, jaki w sztuce „Targowiczanin” napisanej przez nauczyciela Szkoły Wydziałowej – p. Kazimierza Lach odnieśli w roku 1930 uczniowie tejże szkoły: Ratajczakówna, Kozakówna, Sworowski, Omieczyński i Gronowska.
Z innych atrakcji obchodów święta 3 Maja należałoby wyliczyć wieczorne capstrzyki młodzieży (organizowane w przededniu uroczystości), pobudki grane o 6 rano z wieży kościelnej czy wodociągowej, udział licznych pocztów sztandarowych stowarzyszeń związkowych i cechów, uświetnianie pochodów przez orkiestry – w 1928 roku pochód otwierała orkiestra 55 Pułku Piechoty z Leszna.
Rzeczą ciekawą jest, że flagowanie budynków nie było z początku tak powszechne jak obecnie – co w 1929 r. docenił kronikarz, zauważając, że „wiele domów urzędowych i prywatnych było w tym dniu (udekorowanych) sztandarami narodowymi”.

* * *

Po drugiej wojnie początkowo próbowano w jakiś sposób utrzymać tradycję.
Władze państwowe przez pierwsze lata zarządzały obchodzenie w tym czasie święta oświaty, podczas którego zbierano fundusze na zakup książek, ale z czasem zapanowało niepodzielnie Święto 1 Maja.
Kronika szkolna zanotowała m.in. co następuje: „głównym dniem propagandy oświaty był 3 maja 1946r. Młodzież szkolna zebrała się (...) na dziedzińcu, złożyła swój datek na ręce opiekunów klas i udała się w pochodzie na szkolne nabożeństwo (...) Piękne kazanie wygłosił ks. Dziekan Stanisław Nowak. Nabożeństwo zakończono odśpiewaniem hymnu „Boże coś Polskę”. Po nabożeństwie udali się wszyscy na uroczystą akademię do pobliskiej strzelnicy (...) Słowo wstępne wygłosił na temat Konstytucji 3 Maja i oświaty kierownik szkoły.”
Potem w kronice odnaleziono następujący zapis z roku 1948: „W dniu 3 maja obchodzono rocznicę Konstytucji 3 Maja ściśle według zarządzeń władz szkolnych”.
Następnego wpisu, po przeszło 40 latach, dokonano w roku ubiegłym przedstawiając relację z uroczystości 200 rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja i nadanie miejscowej szkole jej imienia.

Na podstawie zachowanych kronik szkolnych od r. szkolnego 1919/20 opracowała Jadwiga Skarżyńska.