„ Z dziejów Czacza - część II” 17 lutego 2014
W 1653 roku kościół został całkowicie przebudowany a projektantem jego przebudowy był znakomity architekt Krzysztof Blonadura Starszy, autor przebudowy miejscowego pałacu a także m.in. kościołów w Sierakowie i grodzisku Wlkp. Fundatorem przebudowy był kasztelan rogoziński Wojciech Gajewski.
Po zakończeniu przebudowy kościół została w 1966 roku konsekrowany przez biskupa Macieja Kurskiego. Staraniem Apolinary Gajewskiej w 1682 roku dobudowano czterokondygnacyjną wieżę. W 1798 roku przeprowadzono rekonstrukcję kościoła i dokonano z fundacji Wiktora Szołdrskiego także nowego wyposażenia wnętrza kościoła. To z tego okresu pochodzą trzy ołtarze. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej Szkaplerznej z dzieciątkiem, podającej welon św. Szymonowi Stockowi.
W dolnej partii obrazu widać postać klęczącego fundatora kościoła Wojciecha Gajewskiego, w polskim stroju, przy nim herb Ostoja z inicjałami ZBGKR i datą 1655 (z Błodziszewa Wojciech Gajewski kasztelan rogoziński). Na cokołach przy kolumnach umieszczono rzeźby św. piotra i św. Pawła. Przy ołtarzu głównym znajdują się stalle, pochodzące z 1739 roku. Warto także zwrócić uwagę na pochodzącą z 1798 roku ambonę oraz chrzcielnicę.
Naczynie chrzcielne w kształcie winnego grona, a w kropielnicy jest miedziana misa z data 1691 i litery IDPC. Kościół jest otoczony murem pochodzącym z 1818 roku w którym znajduję się pochodząca z tego okresu brama. Przy kościele znajduje się m.in. grób ks. Wiśniewskiego, założyciela pierwszego w Wielkopolsce Kółka Rolniczego w Dolsku.
Pałac – fundatorem powstałego około 1650 roku pałacu był wspomniany już Wojciech Gajewski, który w 1939 roku poślubił Apolinarę Opalińską. W tym czasie na magnackim dworze rodu Opalińskich przebywał architekt Krzysztof Bonadura Starszy, z pochodzenia Włoch. Gajewski poznał prawdopodobnie znakomite dzieła Bonadury i zaproponował mu postawienie w Czaczu rezydencji. Pałac został wybudowany w stylu barokowym, z dwoma wieżami alkierzowymi, zwieńczonymi hełmami oraz monumentalnymi schodami. Pałac spłonął w 1709 roku. jego sylwetka znana jest z zaginionej plakietki pochodzącej z 1796 roku, a która wisiała do I I wojny światowej w kościele parafialnym obok obrazu Najświętszej Marii panny. Pałac został odbudowany przez Wiktora Szołdrskiego w stylu klasycystycznym. Nie zachował się jednak żaden rysunek ani opis. Kolejnej przebudowy w latach 1848-1851 dokonał Marceli Żółtowski. Z tego okresu pochodził uformowany wówczas korpus główny pałacu, z gankiem kolumnowym oraz galerie. Ostatnim autorem przebudowy pałacu w 1912 roku, przeprowadzonej na zlecenie Jana Żółtowskiego był architekt Marian Andrzejewski z Poznania. Rozmowa Jana Żółtowskiego z architektem na temat przebudowy pałacu w relacji syna Jana Żółtowskiego Michała miała następujący przebieg:
„Chciałbym żeby mnie pan dobrze zrozumiał i przedstawił właściwą wizją, posłużę się wiec następującym porównaniem, biorąc za przykład budynek hotelowy.
- Istnieją trzy rodzaje hoteli, w małym mieście byłby to skromny „Hotel zum Ring”, w średnim mieście mógłby to być średnio wystawny „Hotel zum Goldenen Fisch” czyli „Hotel pod Złotą Rybką”, podczas gdy w wielkim mieście stanąć by powinien luksusowy „Hotel Palast”. Otóż co do mnie, to pragnąłbym, by wykonał pan projekt przebudowy mojej siedziby w stylu tego skromniejszego budynku, nie zaś luksusowego”. W wyniku przebudowy zmianie uległ korpus główny pałacu, galerie oraz oficyny t.j. elementy przypominające założenia Rogalina, Śmiełowa i Pawłowic.
W czasie I I wojny światowej zmuszono jego właścicieli do opuszczenia pałacu. Po wojnie pałac zmieniał swoich użytkowników.
Zajazd – zbudowany na początku XIX wieku w stylu klasycystycznym znajduje się w centrum wsi. W latach sześćdziesiątych XX wieku zniszczony budynek został rozebrany i odbudowany w dawnym stylu. Obecnie mieści się tam „Karczma Husarska”. Jest to budynek parterowy, wybudowany na planie litery „T”
Jan Pawicki
